Ahlakın Temelleri

Ahlak, dar ve basit anlamıyla bir insanın söz ve davranışlarının uyumu demektir. Kişinin ne söylerse ona uygun davranması ve ne yaparsa ona uygun sözler sarf etmiş olmasıdır. Yani kişinin ilkeli ve tutarlı olmasıdır. Ahlak ya göründüğün gibi ol ya da olduğun gibi görün prensibini edinmek, kısaca özü sözü bir olmaktır. Bu anlamda ahlak, güzel söz söylemek, söylediğini yapmak, yaptığını söylemektir.

Ahlak, geniş ve derin anlamıyla da daha başka ve öz anlamlar kazanır. Ahlak kelimesinin kökeni Arapça “hulk” kelimesinden gelmedir. Arapça “halak” kelimesi Allah’ın geniş anlamda her şeyi yaratışını, “hulk” kelimesi ise özelde “ruh”u yaratışını ifade eder. Ruhu yani insanın gerçek özünü yaratışını ifade eder.

Ahlak bir açıdan “hulk” kelimesinin çoğuludur ve huylar, seciyeler anlamına gelir. Dolayısıyla gerçek ve derin anlamda ahlak, insanın “hulk” üzere, yaratılış üzere olmasıdır. Başka bir ifade ile geniş anlamda ahlak, kişinin yaratılış üzere fıtrat üzere olması demektir. Gerçek ahlak dediğimiz de budur.

Ahlakın önemi

Bir açıdan ahlak, kişinin yaratılışta verdiği söze samimiyetle ve içtenlikle bağlı kalması demektir. Yani kişinin yaratılışa sadık kalması, “sıddık” olması demektir.

Her halde gerçek ahlak, ‘kalu bela’da bütün ruhlar olarak verilen söze sadık kalmak, “Sen bizim Rabbimizsin” diyerek kazanılan Müslüman olma halini sürdürebilmektir.

Kişinin ahlakı dışarıdan bir başka kişinin veya olgunun etkisiyle oluşabilecek bir şey değildir. Söz de davranış da kişinin kendi içinden gelmeli ve hiçbir kimsenin ve hiçbir şeyin etkisi ve baskısı altında kalmadan sadır olmalıdır. Hem söz hem davranış kişiden bilerek ve isteyerek, samimiyetle ve içtenlikle gelmelidir.

Eğer kişi bir başkasından çekindiği veya bir beklenti içinde olduğu için söz ve davranış üretiyor ve bunların uyumu için çalışıyorsa bu gerçek ahlak sayılmaz. Bu durumda gerçek bir öz ahlaktan bahsedilemez. Olsa olsa korku, çıkar, vb. nedenlerle yozlaşmış veya gösterişe dönüşmüş bir ahlak söz konusu olabilir.

Bir açıdan da ahlak, eşrefi mahlukat olan yani yaratılmışların en şereflisi olan insanın bu şerefi taşımasıdır. Bu şerefi daha yukarılara taşımak yani kamil insan olmak insanı yüksek ahlaka yani “güzel ahlak”a götürür. Yüksek ahlak kişiyi yükseltmekle bırakmaz aynı zamanda olgunlaştırır. Olgunlaşan insan artık her koşul altında hayatın bütününe ve her anına ahlak üzerinden bakar. Ve kişi kendi hayatını ve alanını ahlaki temelde inşa eder.

Yüksek ahlak

Sonuçta ahlak, insanın ‘kalu bela’da verdiği söze sadık kalmasıdır. Ancak bu bağlı kalış gönülden, samimi ve inanarak olmalıdır. Bu açıdan ahlak tam bir sıddık oluştur.

Ahlak, bir insan için en büyük kurtuluştur. Yüksek ahlak, güzel ahlak güzel insanlara mübarek insanlara yaraşır. Aslında hayat güzel ahlak peşinde koşmaktır. Peygamberimiz “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” diyerek bize ve insanlığa en özel ve etkili mesajını vermiştir.

Bir de insanın yaratılıştan kazandığı şerefini düşünmeden, onu korumadan yaşaması var. Yani söz ve davranışlarının uygunsuzluğu var. Bu ahlaktan çok ahlaksızlıktır. Aslında ahlaksız demek, sadır olan davranışları beyan ettiği sözlere uymayan insan demektir.

Bunun yanında bir de doğuştan kazandığı ve taşıdığı şerefi daha fazla sürdüremeyen, insan onurundan ve insani hasletlerden uzaklaşan düşük ahlaklı insanlar vardır. Bunlar yaratılmışların en sefili olanlar yani esfeli safilin olanlardır. Şüphesiz ahlaksız ve düşük ahlaklı insanlar, en sefil ve hüsran içinde olan insanlardır.

Ahlakın temeli fıtrattır, yaratılıştır, ‘kalu bela’dır. İnsana yakışan, fıtratını korumak ve ona bağlı kalmak yani “sıddık” olmaktır. Ahlakın temeli insanın fıtratı üzere, yaratılışı üzere kısaca İslam üzere olmasıdır. Ahlak, insanın fıtratına titizlikle, coşkuyla ve büyük bir tutkuyla bağlı kalmasıdır. Ahlak, insanın varlık nedenine, yaratılış hikmetine gönülden ve hiç kimseden korkmadan, hiçbir şeyden etkilenmeden ve dünyevi hiçbir şey beklemeden bağlı kalmasıdır.

Çocuklara ahlakı aşılamak

Sonuç olarak Ahlak, yaratılışa uygun davranış geliştirmektir. Ahlak, tüm insan, eşya ve dünya ilişkilerinde yaratılışa uygunluk demektir.

Ahlak, iyi davranışlarda bulunmak ve kötü davranışlardan uzak olmaktır. İyiden maksat Allah’ın ve Resulünün hoş göreceği şeyler, kötüden maksat ise zıtlarıdır. Çocukların fıtrat üzere doğması ahlakın en temel işaretidir. “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” şiarı, aslında bütün peygamberlerin getirdiği davranışların bizim Peygamberimiz tarafından tam ve eksiksiz hale getirilmesidir. “Din güzel ahlaktır”, hadisi çok kapsayıcı, kucaklayıcı ve kuşatıcı bir tariftir. Ahlakın temeli fıtrattır, İslam’dır. Ve hayat “Güzel Ahlak”tır.

Yeni Şafak, 26.03.2015